Het is zaterdagochtend, tien over negen. Als ik de parkeerplaats van de Lidl opdraai, luister ik zoals elke zaterdag naar de politieke weekanalyse van Kees Boonman, die op vermakelijke toon alle treurnis van de afgelopen Tweede Kamerweek deskundig fileert.

Ik besluit het onderwerp in de aangename warmte die de lentezon door mijn voorruit strooit nog even af te luisteren, als ik in mijn ooghoek twee auto’s verderop een keurige zestiger ontwaar. Hij heeft blijkbaar net de boodschappen in zijn duurzame brandschone middenklasser geladen als hij achter het stuur de dop van een fles witte wijn draait. Zich onbespied wanend, schenkt hij een verfrommeld koffiebekertje vol.

Net als hij het bekertje gretig naar zijn mond  brengt, ziet hij mij. Even overweeg ik een jolig proostgebaar te maken, maar dat idee vervliegt onmiddellijk als ik zijn blik zie. Zelden heb ik in een oogopslag zoveel leed gezien. Beschaamd kijk ik weg.

Wat zal het zijn? Mag hij zijn kleinkinderen niet meer zien? Heeft hij net gehoord dat zijn broer uitbehandeld is? Ziet hij er tegenop om naar zijn kijvende vrouw terug te gaan? Of slaapt hij al een poos in zijn auto? Misschien slaapt hij helemaal niet, gekweld door trauma’s uit zijn tijd in Srebrenica of enig ander gewelddadig verleden. De verwaarlozing of het seksueel misbruik uit zijn jeugd, dat hem naarmate hij ouder wordt alleen maar vaker en pijnlijker te binnen schiet.

Het kan ook onschuldiger zijn, zegt ik tegen mezelf. Hij heeft nadorst van zijn pensioneringsfeestje van gisteravond. Of hij heeft net drie nachtdiensten gedraaid en start zo zijn weekend. Of hij proeft de wijn even voor. Of het wel bij het gerecht past dat hij van plan is te koken bij het etentje van vanavond. Het kan theoretisch zelfs alcoholvrije wijn zijn.

Maar, nee. Die blik in zijn ogen. Terwijl hij met zijn rechterhand het bekertje verbergt, brengt hij schielijk de fles naar zijn mond en verslikt zich, juist op het moment dat ik probeer de draad van het verhaal van Kees Boonman weer op te pakken. Dat kan ik nu wel vergeten. Ik blijf hangen aan ’s mans treurige blik.

Even overweeg ik hem aan te spreken, of zelfs de politie te bellen. Maar het was maar één glas, toch? Dan doet hij zijn gordel om en rijdt rustig de parkeerplaats af. Aan de grond genageld kijk ik hem na. Net voordat hij de weg opdraait zie ik hoe hij de fles langdurig aan zijn lippen zet. Opgelucht dat hij zijn pottenkijker kwijt is.  Met een droge mond blijft ik achter.

Eigenlijk is het verhaal uit de Bijbel al zo krachtig van zichzelf dat je er niks aan toe hoeft te voegen. Maar Rembrandt heeft het in dit schilderij nog veel dichterbij gebracht.

De verloren zoon die niks meer van thuis wilde weten, is naar een ver land gegaan en daar “verkwist hij wat het zijne is in een reddeloos leven”.

En dan voltrekt zich zo’n ontroerend en herkenbaar verhaal van liefdevol ouderschap tegen beter weten in.

Vader staat op de uitkijk als zijn gehavend kind naar huis strompelt. Hij rent hem op zijn oude benen tegemoet, en luistert niet eens naar de gestamelde excuses van zijn zoon. Hij kan niets anders doen dan een groot feest ontketenen.

Zijn kind leek dood, maar is weer tot leven gekomen. En ook hijzelf herleeft. Dit is belangrijker dan alles wat hij bezit, sterker dan elke veroordeling.

Ik had er al een poos niet aan gedacht, maar ineens schoot me dit lied van Paul van Vliet te binnen. De ontroering over het verhaal, het schilderij van Rembrandt en de tekst en muziek van dit lied vermengen zich moeiteloos.

Vorige week op de radio. Aan een wiskundige werd de vraag gesteld waarom snoertjes, slingers en kerstboomlichtjes toch altijd in een onontwarbare knoop raken, ook al heb je ze nog zo netjes opgeborgen. De frustratie van de vragensteller was daarbij voelbaar en herkenbaar.

Het antwoord van de wiskundige verraste me. Niet vanwege de oplossing, die er soms wel degelijk is in de vorm van een haspel, maar vanwege de verklaring van die voortdurende verknopingen: het is de natuurlijke staat van zijn voor snoeren en draadjes. Gooi een touw in een hoek en het wordt een knoop.

Niet orde en netheid zijn dus de maat der dingen, maar rommeligheid en onrust. En dat, zo was ook duidelijk te merken aan de reactie van de vragensteller, zorgt voor een enorme opluchting. “Ik dacht altijd dat het mijn schuld was dat die rotdingen in de knoop raakten”.

Als je aan mijn ouders vroeg wat er toch aan de hand was met Jan, Truus of Gerrit, kreeg je niet te horen wat de precieze diagnose was. Niks over depressie, burn-out, of bipolaire stoornissen. Nee, de meest adequate omschrijving van de situatie was: “die jongen zit met z’n eigen in de knoop!”

Eugene Gendlin, filosoof en psychotherapeut, en voorman van Focusing (de benadering die ik de laatste jaren ook in mijn werk tracht te integreren), heeft het over de “implicit intricacy” van alles. In het kort – en daarmee doe ik hem ook te kort – komt die theorie er als het ware op neer dat de werkelijkheid altijd ingewikkelder en diepzinniger verweven en verknoopt is dan we met onze theorieen, diagnoses, methodes en protocollen kunnen bevatten.

Dat geldt voor ons innerlijk, ons lijf, onze geest, onze relaties en onze samenleving. Alles is meer en anders en groter en dieper dan wij weten. Zoals echt grote wetenschappers ook toegeven: hoe meer we weten, hoe beter we beseffen dat we nog veel meer niet weten. En dat we nooit alles zullen begrijpen en beheersen. En misschien is dat wel niet zo erg. Ik vind het zelfs wel mooi. Een geruststellende gedachte. Streven naar kennis is prima, maar de begrenzing daarvan erkennen is wijsheid.

In de knoop zitten is dus helemaal geen kwestie van schuld. En jezelf niet uit de knoop krijgen is geen kwestie van falen. Dát erkennen is misschien een stap naar hulp vragen aan iemand die jou helpt uit de knoop te komen. Een therapeut, een vriend, een ander met een kleine of grote letter.

Paus Franciscus heeft een bijzondere verering voor “Maria die knopen ontwart”, een schilderij van Johann Schmidtner in Augsburg. Volop symboliek in dat beeld. Om lang en aandachtig naar te kijken. Maar de voornaamste boodschap van het beeld is in mijn ogen dit: als je in de knoop zit, als de knopen in je leven je belemmeren te leven, mag je jezelf toevertrouwen aan een ander, of een Ander, die jou helpen kan als je het zelf even niet meer weet. Dat is geen falen; dat is wijsheid.

Wat vind je van mijn nieuwe telefoon? Je kunt er mee bellen, én je kunt ermee SMS-en, voor wie nog weet wat dat ook alweer was. Elk woord letter voor letter intikken. Geen autofill, geen emoticons, en al helemaal geen avatar.

Er zit een koptelefoonaansluiting, een radio-ontvanger, een alarm en een blikkerige ringtone op. En als je er een geheugenkaartje instopt kun je er filmpjes en fotos mee maken. Met een prehistorisch laag aantal pixels. Je kunt hem opvouwen, en je kunt hem heel gemakkelijk uit zetten. Handig toch?

Maar je kunt er niet mee appen, niet mailen, geen nieuws kijken, geen Wordfeud , geen Buienradar. Geen Parro, geen Magister, geen Facebook en geen LinkedIn. Geen Zoom en geen Shazam, geen Spotify en geen YouTube, geen Rabo-app, geen 9292OV, geen Podcast. Kortom, al die dingen waar je de laatste jaren zo aan gewend, of zelfs verslaafd bent geraakt.

Wat moet een mens nou zonder smartphone bij de bushalte? Vroeger draaide je daar nog snel even een sjekkie, maar ook dat is reeds lang verleden tijd. Nu zou je er maar wat verloren om je heen staan te kijken, terwijl ieder ander als in een zwart gat wordt opgezogen door zijn beeldscherm.

Nu móet je haast wel om je heen kijken naar de voorzichtig ontluikende natuur. En laat dat nou  precies de bedoeling zijn van die nieuwe telefoon. Je bent ermee in noodgevallen bereikbaar, en je kunt zelf de meest noodzakelijke contacten leggen. Maar niet meer dan dat.

Veertigdagentijd is dit jaar voor mij de gelegenheid om een poging te doen los te komen van de zuigende werking van de smartphone. Dus mocht je me missen op sociale media, dan weet je hoe het zit. Ik kijk naar buiten.

Vandaag is het je naamdag. De feestdag van Heilige Agatha. Ieder jaar op 5 februari besteedde je er even aandacht aan. Dat de heilige Agatha een martelares was uit het vroege christendom, op 5 februari 251 vermoord om haar geloof. Een afschuwelijk verhaal. Iets met borsten en een tang.

Ook voor jou was het geloof belangrijk. Als kind al nam je het buitengewoon serieus. Hoge cijfers voor catechismusles en bijbelse geschiedenis op school. De nonnen dachten zelfs dat jij ook het klooster wel in kon. Maar zover wilde je zelf toch echt niet gaan. Daarvoor was je te verliefd op Johnny van der Tol, je jeugdliefde, van wie je een fotootje in je dagboek bewaarde. Dus geen “zuster Agatha”.

Je was er trots op dat je naam uit het Grieks “De Goede Vrouw” betekent. Zo wilde je jezelf wel zien. Als een goede vrouw, als een sterke vrouw ook. En sterk was je. Taai, fysiek en weerbarstig werk doen, dat lag je. Alsof je daar je veerkracht in kon laten zien. De veerkracht die je wel nodig had, want erg veel persoonlijke bevestiging kreeg je niet. Als tweede van een gezin van negen moest je de harde hand van je moeder dikwijls voelen. En erger nog: haar harde woorden verdragen. “Jij lomperd!”

Agatha heette je, omdat je oma van moeders kant zo heette. Agatha Zevenhoven-Kok. En de enige zus van je vader heette trouwens ook Agatha. Tante Aaggie Traan, noemde je haar, omdat ze altijd van die treurige vochtige ogen had.

Erg content was je overigens niet altijd met je naam. Die werd namelijk nogal eens verbasterd. “Aagt” zei je man, “Aat” zei je zus. En dat was nog niet zo erg, want dat waren koosnamen. Maar al die mensen die de klemtoon niet goed legden. Die Agááátha zeiden in plaats van Ááágatha, of zelfs Agáath. Tja, voor de meesten was je naam toch wat te exotisch.

Maar het was wel een naam die lekker bekte in verhalen. Zoals het verhaal dat jij en je broertjes en zusjes elkaar vertelden over een afgedreven stuk rietland in de buurt. Jullie bedachten er geheimzinnige avonturen bij, want dat konden jullie. Over bovennatuurlijke verschijnselen misschien, en raadselachtige wezens. Hoe dat mysterieuze eiland moest heten? “Het Eiland Agatha”!

Via een stenen wenteltrapje daalde hij af. Broodmager, kaal, bebrild, met een zwart pak en op glimmende zwarte schoenen kwam hij uit het kleine hokkerige huisje. Bij iedere trede hield ik mijn hart vast. Mijn blik gefixeerd op zijn voeten die hij nu eens overdwars, dan weer achterstevoren of half op het randje neerzette.

Toen hij met horten en stoten op straatniveau was aangekomen, nam ik hem op mijn rug. Bijna honderd jaar oud inmiddels, zeven jaar ouder dan hij in werkelijkheid geworden is, hing opa Koek met zijn hoofd over mijn schouders en stak een sigaar op. Hij vertelde me met een zeker bravoure over allerlei avonturen – hij schepte zelfs een beetje op – en ik vond het, al ging de last gaandeweg wel zwaarder wegen, een genoeglijk tochtje met mijn grootvader die ik bij leven in feite nauwelijks heb gekend.

Tot we via de onverharde stoffige weg weer een huisje naderden. Het leek hetzelfde huisje als zonet, maar op een andere plek nu. En er lag een brede sloot voor waarover een diep doorbuigende  gladde plank lag bij wijze van brug. En hoewel hij beweerde daar prima zelf overheen te kunnen lopen, sloeg de angst me om het hart. “Hoe krijg ik opa aan de overkant?” was dan ook de prangende vraag waarmee ik vanmorgen uit deze beklemmende droom ontwaakte.

Het zal er wel mee te maken hebben dat ik gisteren voor het eerst het trouwboekje van opa en oma Koek onder ogen kreeg. “Gehuwd op 3 oktober 1907” staat er in plechtige letters. En op de volgende bladzijde de lijst met de doopnamen en geboortedata van 14 kinderen, van 1908 tot 1927. Toen was de bladzijde vol.

Op de achterkant was nog ruimte voor “aanteekeningen”. Daar stond nummer 15, mijn vader Petrus Gerardus Koek, geboren 15 juli 1929. Geen wonder dat ze thuis regelmatig zijn verjaardag vergaten. Hij was geen kind, maar een “aanteekening”.

Bij het trouwboekje zat ook nog een ander boekje met de titel “Kerkboek voor de katholieke Man en Vader, overwegingen en gebeden, door P. fr. Deodatus Vergeer O.F.M.” uit 1947. En al is dit schrijven pas veertig jaar na het huwelijk van opa en en oma gepubliceerd, het beschrijft wel nauwkeurig de bronnen van het ontstaan van zulke enorme arme gezinnen als het hunne.

Deodatus Vergeer houdt de katholieke man namelijk voor hoe verderfelijk elke vorm van geboortebeperking is. Op bladzijde 93 en 94 schrijft hij onbeschaamd:

” Men wil van de huwelijksrechten gebruik maken, zonder de huwelijksplichten op zich te nemen. Door teugelloos begeren, door koud berekenende zelfzucht en hebzucht, door laffe vrees voor moeite en offers, laat men zich verleiden om misdadig de scheppingswil van God het hoofd te bieden, om de natuur geweld aan te doen, te misvormen, met onvruchtbaarheid te slaan. Ieder echtelijk verkeer, vrijwillig zó verricht, dat er geen bevruchting kan plaats hebben, moet als in-zich-zedelijk kwaad worden gebrandmerkt”.

Voor de goede verstaander is het mogelijk om achter al deze genadeloze volzinnen te ontdekken wat werd bedoeld: seks was in de ogen van de Kerk alleen goed voor de voortplanting (en daarmee voor de uitbreiding van het katholieke volksdeel). De rest was zondig en gevaarlijk. Het mocht niet alleen maar fijn zijn, en mocht jezelf, je kinderen en je vrouw al helemaal niet beschermen tegen armoede en overbelasting.

Bovendien beschrijft de pater ook nog eens in plechtstatige bewoordingen hoe men elke keer als één van de partners zin heeft, verplicht is tot de “huwelijksdaad”. Zelfs periodieke onthouding was weliswaar geen doodzonde, maar wel zeer verdacht. “Zwakke” mensen zouden immers met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid “zenuwziek” worden van de onthouding zo citeert hij “gerenommeerde wetenschappers “. Zelfbevrediging was al helemaal uit den bozen. Daar kreeg je “ruggemergtering” van.

En ja,  zoals mijn vader altijd zei: het was zo’n armoe troef dat de kachel ’s avonds vroeg uit ging en ze maar gauw onder de wol kropen. Zo kom je dus wel aan vijftien kinderen.

Met een aantal miskramen erbij is mijn oma zo’n eenentwintig jaar onafgebroken zwanger geweest. Was dat fijn? Of was het omdat ze continu te horen kregen dat ze anders naar de hel zouden gaan? Omdat verdoemenis dreigde als je een beetje voor jezelf durfde zorgen.

Door wat langer naar de boekjes te kijken, dringt tot me door hoe deze arme mensen werden geknecht en vernederd door de macht van de kerk in die dagen. Die dreigende taal, de woorden vol wantrouwen jegens de mensen. En ik begrijp volkomen waarom velen haar dan ook de rug hebben toegekeerd toen ze iets meer vrijheid en welvaart gingen ervaren. En nog meer toen de hypocrisie van vele gezagsdragers uit die donkere jaren door de misbruikschandalen aan de oppervlakte kon komen. Anderen onmogelijke verplichtingen opleggen en zelf de kat in het donker knijpen.

Ikzelf heb tachtig jaar later gelukkig een veel barmhartiger versie van geloof en kerk leren kennen, waarin het minder gaat om moraal en macht en meer om, zoals paus Franciscus zegt, een “veldhospitaal” te zijn voor gewonde mensen in een wereld in nood. En de waarde van seksualiteit en relaties wordt weliswaar nog steeds benadrukt, maar wel liefdevoller en meer met oog voor de menselijke maat.

Terug naar opa op mijn rug. Ik zou natuurlijk nooit zijn kleinkind zijn geweest (het jongste van een stuk of negentig) als hij niet mijn vader had verwekt. Zonder de katholieke huwelijksmoraal van die dagen was er geen sprake geweest van dit schrijfsel. In zekere zin draag ik mijn opa’s levensverhaal inderdaad op mijn rug. Maar misschien wordt het wel tijd dat ik hem met wat moeite toch maar liefdevol naar de overkant begeleid. 

En op symbolisch vlak zie ik deze droom graag als een uitnodiging om wat van mijn bewuste en onbewuste ballast uit het verleden los te gaan laten. Dat krijg je dan zomaar cadeau in de nacht van zaterdag op zondag.

Die foto. Daar zit je dan, in je kamer op Vronesteyn. Qua leeftijd een stuk dichterbij die van je kinderen nu dan bij de jouwe. Je dochter vandaag slechts vier jaar jonger dan jij toen.

Je kent dat overhemd nog wel, zwart met bonte herfstblaadjes erop, waarschijnlijk door je moeder uit een zak voor het goede doel gevist. En die trui. Hoe die voelde en rook. En zo wijd dat je er zelfs nu nog in zou passen.

Je komt, kortom, jezelf bekend voor, maar toch: wie was je? In boeken van Rob van Essen komen hoofdpersonen hun jongere zelf soms tegen in een andere tijd. Tijdreizen, hoe zou dat zijn? En in je verbeelding maak je een wandeling door het Voorburg van 1992.

Je herkent hem vanuit de verte, de lange tengere jongen met het rode haar die in een hoog tempo Park Vronesteyn doorkruist. Hij doet een brief in de brievenbus op de hoek en loopt weer terug in de richting van waaruit hij kwam.

Je volgt hem onder de oude bomen, langs de grote huizen. Bij nummer 14 rechtsaf de oprijlaan van de priesteropleiding op. Het statige gebouw van rode baksteen, de parkeerplaats met het grind ervoor. Het knarst onder jullie schoenen tot je het trappetje naar de voordeur opgaat, hij de deur opendoet en jullie binnen zijn.

Hij neemt haastig de zijtrap naar de studentenkamers. Je volgt hem met enige moeite, want hij neemt twee, drie treden tegelijk. Langs de bel die hij elke morgen om kwart voor zeven luidt om de groep op te roepen naar de kapel te komen voor de ochtendmis. Hij slaat de klapdeur open, en na een paar treedjes omlaag is rechts, tegenover de sacristie, zijn kamer.

Hij opent de deur, gaat naar binnen. Je volgt voorzichtig. Je kijkt om je heen. Het is er rommelig vol. Er staan wat ouderwetse meubeltjes, twee rotanstoelen. Oude sinaasappelkistjes vormen een boekenkast. Aan de wand een paar foto’s. Van opa, van vader en moeder, het orgel van de kerk van Leimuiden. Een schilderij van pastoor Thomas. En de grote rozenkrans die hij van Els heeft gekregen. Hij heeft het dorp van zijn jeugd geprobeerd mee te nemen. En boven het bureau prijkt een wandkleed van thuis, met zwanen erop, waarvan hij pas veel later zal horen dat het een wanstaltig ding is.

Op het tafeltje een halfvolle fles beaujolais, een pas geleegde asbak, een zakje zoutjes. Cassettebandjes. Een paar boeken. Je herkent ” De Droomkoningin” van Maarten ’t Hart, en de ” Constituties en Decreten van het tweede Vaticaans Concilie”. Hier wordt geleefd, gelezen en gestudeerd. Hij pakt zijn gitaar en zingt het liedje dat jij schreef. Je herinnert je de tekst en de melodie van het refrein en het eerste couplet:

“Ik zou zo graag met vuur willen spelen, in het donker van de nacht, losgemaakt van ’t bleke verleden, doen wat niemand van mij verwacht. Geur van verschroeide aarde, geluid van gierende wind, hagel die tikt op de daken. Sta op want het gloeien begint!”

Je herkent het meteen. Die tomeloze energie van de adolescentie. Het verlangen naar vrijheid en avontuur, naar groots en meeslepend leven. Alsof je levenslust te groot is voor je lijf. 

En dat alles binnen de muren van een seminarie, met aan de ene kant zijn plechtigheid en grote woorden, de bloedserieuze ernst en de hoge verantwoordelijkheden. En aan de andere kant met de levendigheid en humor van een groep mannen, jongens nog, die elkaar herkennen, plagen, opjagen. Gedreven door idealen die niet van deze tijd lijken maar die o zo vitaal zijn. En van álle tijden: willen leven van de wind, op de adem van een groter “hierboven”, niet geketend aan de burgerlijke hang naar bezit en presteren. De wereld “verzaken” en “God” ontmoeten in  schoonheid, kwetsbaarheid en vriendschap voor het leven.

In die gitaarspelende zoeker zie je het spanningsveld tussen tegelijkertijd op het gaspedaal én de rem trappen. De wereld willen veroveren en tegelijkertijd niet durven. Met het hoofd in de wolken en met de voeten in de modder. Te loyaal aan de veronderstelde verwachtingen van anderen, en daardoor allesbehalve vrij.

Je gaat op de rotanstoel tegenover hem zitten. Hij schenkt je een glas is. Jullie proosten op het weerzien. Als je hem was, zou je het dan anders doen? Misschien kun je hem zeggen dat hij het goed doet, en dat hij goed ís zoals hij is. En dat hij zijn idealen niet hoeft op te geven om te passen in een keurslijf. Niet het keurslijf van “de kerk”, maar ook niet dat van “de wereld”. “Je mag worden wie je bent”, zeg je tegen hem.

“Je mag ook wel met mij mee komen!” zeg je tegen hem. “Ik zal je alle kansen geven”. Maar nee, hij blijft. Hij moet nog meer dan dertig jaar reizen door de tijd totdat hij is waar jij nu bent. Hij zal verdwalen, struikelen, vallen en opstaan, door woestijnen en parken, langs lange lanen van eenzaamheid en verwarring, door straten vol verbondenheid, liefde en leren. Vader worden, en volwassen. Zich iets teveel aanpassen. Maar zijn gitaar neem hij mee. En zijn lied.

“Ik ben blij dat je er bent”, zegt verzorgende Mieke als ze beneden in de flat de buitendeur voor me komt openmaken. “Mevrouw Bakker roept de hele dag al ‘Hallo, Hallo!’ en de andere bewoners worden er helemaal gek van. Als jij gaat zingen horen ze eindelijk wat anders”.

“Hallo Hallo!” hoor ik al vanuit de verte als ik de deur van de afdeling met een cijfercode heb ontsloten. Ik ken mevrouw Bakker al jaren. En al die jaren uit ze zich bij voorkeur met “Hè hè”. Maar sinds ze vorige week uit de rolstoel is gevallen, blijkt daar “Hallo, hallo” bij te zijn gekomen.

Joop, bijna horizontaal in zijn stoel in de gezamenlijke huiskamer hangend, veert met zijn lange lijf op, en zijn ogen beginnen te glimmen als hij me ziet. “Piet”, zegt hij, “die mevrouw daar gaat vandaag helemaal los”. “Hallo, Hallo”, roept “die mevrouw” met een verwilderde blik.

Ik pak mijn gitaar uit en zet het openingsliedje in. “Goedenavond lieve mensen hier vandaag……” om het zoals altijd te laten uitmonden in “24 rozen voor jou!” Ook Bert zingt vanonder zijn woeste baard weer enthousiast mee. Zonder geluid overigens; ik ken niemand die zo uit volle borst kan playbacken als hij.

Vandaag heb ik “landschappen” meegenomen. Liedjes over berg en dal, over bos en heide, duinen en zee. Als we bij het eerste refrein van “Op de grote stille heide” zijn aangekomen stormt Sjaan achter haar rollator binnen. Mopperend als altijd. Theatraal en schel brult ze “Hoe vèèèèr is de héiiiiide!”. Zij heeft altijd de eerste twee liedjes nodig om te ontdooien. Daarna zijn we weer de beste maatjes. Maar nu duidelijk nog niet.

Achter de pilaar zit Klaas verscholen. Dat weet ik omdat ik hem ineens in onvervalst plat Amsterdams hoor brommen “We gaan allemaal naar de verdommenis!” Ik begroet hem en hij trippelt schoorvoetend in zijn rolstoel naderbij.

Dan wordt Sina binnengebracht, al is ze nauwelijks herkenbaar. Ook zij is recentelijk gevallen (“Het was zeker binnen net zo glad als buiten”, zeg ik in een poging er wat humor in te brengen) en haar hoofd vertoont alle kenmerken van een doorgebrande gloeilamp. Grauwgrijs met een waas erover.

Door haar dunne witte haar heen is een enorme paarsblauwe bult zichtbaar. Als ze aarzelend en met een gepijnigde grimas begint mee te zingen met “Jo Met De Banjo” (“wij zijn dol op de bossen, daar kunnen we hossen, daar kunnen we klossen”) schiet haar bovengebit uit zijn verband en blijft nog net op tijd aan haar onderlip hangen.

“Dat begint weer veelbelovend, Piet!” zegt Joop met een knipoog. Achter me brult Sjaan sardonisch “Jooooo met de banjoooo!” “Hè hè” zucht mevrouw Bakker. En Klaas laat zijn beker thee vallen. Sina doopt een vinger in haar beker om daarmee te trachten de vlekken uit haar veel te wijde spijkerbroek te vegen.

Net als ik onwillekeurig begin te denken aan zinnen als “We zijn dankbaar dat haar verder lijden is bespaard”, breekt de zon in Sina’s gehavende gezicht door. “Jij bent toch ook mijn lieverd, hè”, zegt ze,  en ze legt haar magere arm om mijn schouders, zodat ik het accordeonspel wel moet staken. A capella zingen we door. “Heerlijk land van mijn dromen” en “Vaar met me mee rond de wereld, mijn kind”.

Sjaan dirigeert inmiddels enthousiast mee met haar beide armen, Klaas is met een gelukzalige glimlach in diepe slaap verzonken, Bert heeft al playbackend mond en ogen wijd opengesperd en mevrouw Bakker zingt alle coupletten van ieder lied zonder haperen uit haar blote hoofd.

“Tot over twee weken!” roep ik als ik na een uurtje de gang weer uitloop. “Hè hè!” hoor ik nog net voordat ik met mijn gitaar op mijn rug en mijn accordeonkoffer in mijn hand de lift instap, “Hallo hallo!”

(hoewel dit alles kort geleden waar is gebeurd, heb ik uiteraard uit privacyoverwegingen niet de echte de namen van al deze lieverds gebruikt)

“Hij zit zo’n beetje helemaal in de muziek!” zegt mijn vader als een van zijn bemoeizuchtige buurvrouwen in de serviceflat vraagt wat zijn zoon voor werk doet. “Hij zat toch op het seminarie?” zegt ze. “Hij mos toch zogezegd pastoor worden?” “Ja, maar dat was vuls te hoog gegrepen!” zegt pa. Wat een muziektherapeut precies doet, kan hij niet zo goed vatten, laat staan uitleggen. Maar dat het lijkt op “zo’n beetje helemaal in de muziek zitten” is voor hem meer dan voldoende.

“Helemaal in de muziek zitten” is in de ogen van mijn vader zo’n beetje het hoogste wat een “gewoon” mens kan bereiken. Als hij erover praat, passeren legendarische namen de revue. Kees van Dam uit Langeraar, Hein van Berkel uit De Veen. Mannen die een leven lang “helemaal in de muziek” zaten. Kerkorgel spelen, missen componeren. En accordeon spelen natuurlijk. Pa heeft zelf als kind nog accordeonles van Hein gehad.

Hij had zelf ook wel “helemaal in de muziek” willen zitten. Als jongen hoorde en zag hij kort na de oorlog een band spelen in de Veense veiling. “Daar was een zwarte bij, met een mooi licht pak, en die speelde trompet; en dansen dat die vent kon!”

Maar voor zulke dromen was natuurlijk geen plek. Als tiener was hij al voor de rest van zijn leven voorbestemd om op een kwekerij te werken. Eerst bij zijn vader zelf en later bij een baas die zijn vader voor hem uitzocht.

In de weekenden zat pa wél “in de muziek”, zij het niet “helemaal”. Hij speelde afwisselend met zijn maat drums en accordeon op bruiloften en partijen, zoals zijn eigen vader dat nog veel vroeger op de harmonica had gedaan. Tot diep in de nacht een hossende menigte vermaken. Om dan zijn verdiende gage onmiddellijk weer uit te geven aan een uit de klauw lopend “afzakkertje” aan de bar.

Later, tijdens zijn huwelijk met ma, speelde hij nog wel eens, vooral als er in de familie een jubileum of verjaardag was. Voorop in de polonaise. En nog weer later, toe ik als kind in zijn leven was gekomen, kwam het instrument van de kast tijdens de kerstdagen. Dan speelde hij Stille Nacht.

Als hij de negentig nadert, en het “Muziekfeest op het Plein” op televisie is, zie je zijn slechte ogen nog glimmen als Marianne Weber optreedt. Met haar accordeonist, die een “grote vijf-reeër” bespeelt. Driftig trommelt pa op de tafel mee. “Dat is verdomme een mooi stuk muziek!”